Chemia "ożywiona"

W tym module projektu CITIES przedstawiamy Państwu materiały dydaktyczne i wskazówki do lekcji, które są ściśle związane z życiem codziennym i otoczeniem uczniów. Skupiono się tu na eksperymentach prezentujących różne tematy, które mogą być przypisane do trzech dużych gałęzi chemii:

Chemia sądowa

Co może fascynować uczniów w tej dziedzinie chemii? Nie tylko dorośli, ale również młodzież lubi rozwikływać tajemnice, szczególnie gdy są one związane z rozwiązywaniem zagadek kryminalnych. Nie przypadkowo historie detektywistyczne, filmy kryminalne i programy telewizyjne dotyczące tych tematów odgrywają ważną rolę w przemyśle rozrywkowym. Zainteresowanie to można wykorzystać z powodzeniem w nauczaniu: aby materiał dowodowy został zabezpieczony i zweryfikowany, wykorzystuje się często procesy chemiczne, z których kilka można zademonstrować w prostych doświadczeniach szkolnych. Z tego powodu wybór chemii sądowej jako głównego tematu tego modułu był oczywisty. Dostępne są następujące materiały:

  1. Wstęp do chemii sądowej pomaga przygotować się do lekcji przedstawiając serię metod służących do zabezpieczenia i weryfikacji materiału dowodowego.
  2. Zestaw prostych doświadczeń z chemii sądowej ukazuje praktyczne podejście do tematu przy użyciu prostych środków (w tym wielu dostępnych w sklepach gospodarstwa domowego).
  3. Zagadka detektywistyczna, do której rozwiązania potrzebna jest wiedza chemiczna, daje możliwość powtórzenia i opanowania materiału.
  4. W dodatkowym przykładzie konspektu lekcji nt. chemii sądowej zastosowano metodę grup eksperckich. Uczniowie muszą rozwiązać problem kryminalny, przy użyciu: różnych metod ujawniania odcisków palców, odlewów gipsowych, analizy krwi i - teoretycznie - elektroforezy.
  5. Krótki wstęp do chemii sądowej jest dodatkowo przedstawiony w formie interaktywnego programu edukacyjnego. Program edukacyjny „Chemia sądowa -w pościg za przestępcami z chemią" podsumowuje najważniejsze części materiału nauczania opisanego w punktach 1 - 4, w skrócie i strona po stronie. Program daje możliwość sprawdzenia wiedzy indywidualnej i umożliwia  użytkownikowi nawigację za pomocą strzałek.

    Z zawartością tej opcji można się zapoznać w dowolnej ogólnodostępnej przeglądarce internetowej. W celu poprawnego uruchomienia programu niezbędne są pewne modyfikacje ustawień lokalnego  komputera:

  • Należy wyłączyć program blokujący "wyskakujące okienka" (bloker popupów).
  • Należy zaktualizować program służący do uruchamiania zawartości typu "flash" (flash player).
  • Musi być dostępny program czytający Java Script.

Kiedy wszystkie te wymogi są spełnione można zaczynać. Życzymy dobrej zabawy - kliknij tutaj, aby otworzyć program „Chemia sądowa - w pościg za przestępcami z chemią".

Materiały zaprezentowane w punktach 1 i 2 można wykorzystać jako wstęp do dłuższego kursu monotematycznego lub wybrane z nich zagadnienia można wykorzystać w kontekście nauczanych tematów z zakresu realizowanego programu chemii. Przykładem jest użycie cyjanoakrylanu do wykrywania odcisków palców. Tym rozdziałem można się zająć w szerszym kontekście chemii sądowej lub w ramach chemii polimerów i tworzyw sztucznych.
 

Chemia puszki ravioli / puszki fasolki po bretońsku z kiełbasą

Dyskusja dotycząca zdrowego odżywiania i lepszej czy gorszej żywności jest kolejnym zagadnieniem interesującym uczniów. Temat ten jest często poruszany w kontekście węglowodanów, tłuszczy lub białek. W przykładzie wybranym w projekcie CITIES przyjęto niecodzienny punkt widzenia: punktem wyjściowym jest puszka wypełniona pierożkami ravioli. Pytamy, jaką rolę odgrywa puszka w konserwacji żywności, a następnie oznaczamy składniki pierożków ravioli i sosu. W sumie, temat ten i podejście do niego zawiera szeroki zakres zagadnień zaczynając od korozji, a na różnych sposobach wykrywania białek i węglowodanów kończąc. Chemia puszki ravioli może być wykorzystana także do powtórek i opanowania materiału przerobionego w czasie całego roku szkolnego. Ponieważ  w Polsce rzadko kupuje się pierożki ravioli zapakowane w puszki, zastąpione je fasolką po bretońsku z kiełbasą. W tym drugim przypadku doświadczenia udają się równie dobrze.

Do tego tematu przygotowano różnorodne materiały:

  1. Krótkie Wprowadzenie zawiera przegląd całego tematu. Przypomina ono także historyczne aspekty konserwacji żywności.
  2. Doświadczenia związane z tematem Chemia puszki ravioli w większości są łatwe do przeprowadzenia przez uczniów. Obok opisów eksperymentów przedstawiono tu również ich teorię.
  3. W trzeciej części pokazano przykładowe możliwości włączenia do programu nauczania omawianej tematyki.

Chemia życia codziennego

W klasie nie zawsze jest czas, aby popracować nad większymi spójnymi projektami. Doświadczenia, które przedstawiają chemiczne pochodzenie lub wytwarzanie produktów wziętych z życia codziennego i otoczenia uczniów, mogą być włączone w lekcje w różnorodny sposób. W trzeciej części modułu zebrano właśnie takie eksperymenty. Można tam znaleźć Doświadczenia dotyczące następujących tematów:

  1. Określanie grubości warstwy aluminium w opakowaniach.
  2. Produkcja kleju mocznikowo-formaldehydowego i wykrywanie tego kleju w płytach wiórowych.
  3. Poliuretan z oleju rycynowego.
  4. Otrzymywanie włókien nylonowych przez polikondensację międzyfazową.
  5. Kwas askorbinowy jako czynnik redukujący oraz wykrywanie kwasu askorbinowego w warzywach i owocach.
  6. Identyfikacja cukrów redukujących.
  7. Identyfikacja białek.
  8. Produkcja bio-diesla.
  9. Fluorescencja barwników roślinnych

 

Serdecznie zapraszamy wszystkie koleżanki i wszystkich kolegów do przesyłania nam opisów dobrych doświadczeń, sprawdzonych w praktyce. Opublikujemy je tutaj z podaniem źródła.

Polski